مراقبت و درمان اورژانسیِ آسیبهای ناشی از سوختگی به طور قابل توجهی بر بهبودی، نتایج، عملکرد و شکل ظاهری فرد تأثیر میگذارد. درمان مناسب برای یک بیمار که دچار سوختگی شده به شدت سوختگی بستگی دارد. در آسیب های جدی تر بایستی انتقال بیمار با آمبولانس اورژانس به مراکز درمانی انجام شود تا توسط یک تیم چند رشتهای در مراکز سوختگی ها و آسیب های پوستی بیمارستان با قابلیتهای ویژه به درمان سوختگی بپردازند. در این مقاله درمورد روشهای درمانی انواع سوختگی ناشی از مواد شیمیایی و برق گرفتگی آشنا خواهیم شد.
هنوز هم ممکن است سوختگیهای کوچکتر یا با شدت کمتر به درمان تخصصی نیاز داشته باشند زیرا احتمالاً در اثر سوختگی، یک سری عوارض شایع ایجاد میشود. مثلاً عفونت، اختلال در انقباض مفصل، جای زخم یا خطر قرار گرفتن در معرض آتشسوزی مکرر (به ویژه برای آتشنشانان) همگی باعث تاخیر و پیچیدگی در روند بهبودی میشوند.
مراقبت مناسب، زمان مناسب، مکان مناسب:
هنگامی که سوختگی اتفاق میافتد، بسیار مهم است که درمان مناسب به سرعت و در مکان مناسبی انجام شود. دانستنِ نحوهی تریاژ، مداوا و انتقال بیمار با آمبولانس خصوصی چیزی است که باید بخشی از دستورالعملهای عملیاتیِ پیشبرنامه یا استاندارد هر سازمانی باشد.
هنگامی که شخصی دچار سوختگی شد، اولین قدم اساسی دانستنِ مناسبترین نوع مراقبت در صحنه است. این اغلب به معنای بیرون آوردن قربانی از محل آتشسوزی، خنکسازی محل سوختگی و انجام روند زیر است:
۱- باز کردن راه هوایی
۲- تنفس
۳- گردش خون.
از عوامل موثر در این امر میتوان به شدت و میزان سوختگی و مناسبترین مقصد حمل و نقل اشاره کرد.
برای به حداکثر رساندن نتایج مثبت، انجمن سوختگی آمریکا توصیه میکند که بهتر است سوختگی در مرکز سوختگی درمان شود. هنگامی که ثبات اولیه حاصل شد و سایر آسیبهای تروماتیک درمان یا رد شدند، بیماران آسیب دیده در اثر سوختگی باید به مرکز سوختگی مراجعه کنند. رساندن بیمار به مرکز سوختگی برای مراقبتهای قطعی و طولانی مدت بسیار مهم است، بنابراین باید پروتکلهایی برای تسهیل انتقال بیمار به نزدیکترین مرکز سوختگی موجود باشد. در اینجا بیش از ۱۲۰ مرکز مراقبت از سوختگی در سراسر ایالات متحده وجود دارد. تقریباً نیمی از این مراکز سوختگیِ تأیید شده مطابق با استاندارد ملیِ سختگیرانهیABA و کالج جراحان آمریکا عمل میکنند. موسسه حمل و نقل باید تمام تلاش خود را برای انتقال بیماران سوختگی به نزدیکترین و همچنین واجد شرایطترین مرکز سوختگی موجود انجام دهد. این تصمیمِ حمل و نقل باید بر اساس پروتکلهای محلی، شناختن مراکز اطراف و ملاحظات مهم در ایجاد ثبات اولیه در بیمار گرفته شود.
چگونه میتوان سوختگی جزئی را درمان کرد
به طور کلی، سوختگی جزئی یک سوختگی درجه یک یا درجه دو است که کوچکتر از اندازه دست بیمار است. اگر ناحیه سوخته بزرگتر از این باشد یا شامل اندامهای عملکردی بدن مانند پا، صورت، چشم، گوش و کشاله ران باشد یا در مفاصل اصلی قرار گرفته باشد، لازم است مراقبتهای پزشکی عمیقتری انجام شود. برای ارزیابی سوختگی، باید فرد را به نزدیکترین اورژانس، پزشک خانواده یا کلینیک مراقبتهای فوری ببرید. عدم انجام این کار ممکن است باعث تغییر شکل دائمی یا از دست رفتن عملکرد اندامهای بدن شود.
سوختگیهای درجه سه، صرف نظر از اندازه یا ناحیهای از بدن که ممکن است درگیر شود، سوختگیهای جدی هستند و باید توسط یک پزشک واجد شرایط ارزیابی و درمان شوند. تمام سوختگیهای درجه سه باید فوراً توسط پزشک ارزیابی شوند. سوختگیهایی که با معیارهای مرکز سوختگی ABA مطابقت دارند سوختگی جزئی نیستند و به درمان پزشکی خاصی نیاز دارند.
لطفا توجه داشته باشید که حتی یک سوختگی «جزئی» نیز ممکن است آلوده شود. همیشه توصیه میشود که در اسرع وقت به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید. به یاد داشته باشید که اگر شک دارید یا اگر فکر میکنید زندگی فرد در خطر است، حتماً با شماره تلفن آمبولانس تماس بگیرید.
کمکهای اولیهی درست برای سوختگیهای جزئی
- روند سوختن را متوقف کنید. سوختگی را با آب سرد (خنک) حداقل به مدت ۵ دقیقه خنک کنید. اما بیش از حد خنک نکنید! اگر فرد شروع به لرزیدن کرد، روند خنکسازی را متوقف کنید.
- تمام جواهرات، ساعت، انگشترها و لباسهای اطراف محل سوخته را در اسرع وقت در بیاورید.
- برای کنترل درد از داروی مسکن بدون نسخه، مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
- برای نواحی سوختگی بدون تاول، استفاده از محصولات آلوئهورا تسکیندهنده و انتخاب خوبی است. برای نواحی سوختگی با تاول، از یک ماده ضدمیکروبی موضعی، مانند پماد آنتیبیوتیک باسیتراسین یا تریپل استفاده کنید و آن را با باند گاز یا band-aid (نوار کوچک زخمبندی که لبههای آن چسبناک است) بپوشانید.
- محل سوختگی را با یک باند گاز استریل یا پارچه تمیز بپوشانید. ناحیه سوخته را به آرامی بپیچید تا از وارد آمدن فشار زیاد به بافت سوخته جلوگیری کنید.
- اگر بیمار موارد زیر را تجربه کرد، به دنبال مراقبت پزشکی بروید:
o تب مداوم که با دارو برطرف نشود
o قرمزی که ممکن است از مرز سوختگی فراتر رود
o دردی که توسط ایبوپروفن یا استامینوفن کنترل نشود
- اگر به نظر میرسد بیمار کم آب شده، مقدار زیادی آب به او بدهید.
کمکهای اولیهی اشتباه برای سوختگیهای جزئی
- از یخ استفاده نکنید – این ممکن است باعث آسیب بیشتر به پوست شود.
- از کره، پماد یا سایر داروهای خانگی بر روی محل سوختگی استفاده نکنید. چنین موادی ممکن است گرما را در بافت به دام بیندازد و سوختگی را بدتر کنند.
- هیچ تاولی را نترکانید و به آنها دست نزنید.
اگر سوختگی بزرگتر از اندازه کف دست بیمار باشد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
مراقبت از صحنهی آسیبدیدگی آغاز میشود. حتی یک سوختگی کوچک نیز امکان آلوده شدن دارد. همیشه توصیه میشود که در اسرع وقت به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید. تأخیر در درمان ممکن است منجر به عوارض شدیدتری شود که با درمانِ زودتر میتوان از آنها جلوگیری کرد. علاوه بر این، مراقبت و درمان اولیهی بیمار آسیب دیده در اثر سوختگی به طور قابل توجهی بر بهبودی، نتایج، عملکرد، شکل ظاهری و سازگاری روانی / عاطفی او تأثیر میگذارد. درمان مناسب برای سوختگی به شدتِ آسیبدیدگی بستگی دارد. برای آسیبهای جدیتر، درمان توسط یک تیم چند رشتهای از متخصصان آموزش دیده در یک مرکز سوختگی با قابلیتهای ویژه برای مدیریت سوختگی، ضروری است.
روش درمان و مداوا:
سوختگی جزئی که باعث قرمز شدن پوست مشابه آفتاب سوختگی شده است، ۳-۵ روز طول میکشد تا بهبود یابد. سوختگیهایی که درجه ۲ هستند یا دچار ضخامت جزئی شدهاند باید ظرف ۱۰ روز بهبود یابند. اگر بهبودی سوختگی بیش از ۲ هفته طول بکشد، باید به دنبال مراقبت سوختگی تخصصی باشید. زمان بهبودی نزدیک به ۳ هفته بیانگر سوختگی عمیقتری است که در صورت عدم درمان صحیح میتواند جای زخم به جا بگذارد. مهم است که در هنگام بهبودی، ناحیه سوخته از لحاظ عفونت بررسی شود.
علائم عفونت:
- قرمزی فراتر از ناحیه سوخته که در اثر لمس احساس گرما میکند یا متورم شده است.
- تغییر ناحیه سوخته به حالت خامهای یا رنگی.
- تب، لرز و / یا افزایش درد و تورم در اندام سوخته و آسیب دیده که با داروهای مسکن برطرف نمیشود.
با شروع روند بهبودی پوست، ممکن است شروع به خارش و سفت شدن کند که در بعضی مواقع میتواند بسیار ناخوشایند باشد. این طبیعی است و در نهایت کاهش مییابد. استفادهی مکرر از لوسیون میتواند به حفظ رطوبت پوست کمک کرده و خارش را به حداقل برساند. اگر خارش بیش از حد شدید باشد، ممکن است داروی بدون نسخه بتواند ناراحتی را تسکین دهد.
به یاد داشته باشید … همیشه دستورالعملهای روی برچسب را دنبال کنید. با تعویض روزانهی پانسمان، زخم را تمیز نگه دارید. در صورت داشتن هرگونه سوال یا نگرانی، باید با یک پزشک واجد شرایط مشورت کنید.
پس از التیام سوختگی، این ناحیه هرگز نباید در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار گیرد. همیشه در فضای باز یا رانندگی با ماشین از کرم ضدآفتاب استفاده کنید. آسیبدیدگی مجدد یک ناحیهی سوختگی در اثر تابش نور خورشید میتواند باعث تغییرات طولانی مدتی در رنگ پوست شود. با پیروی از دستورالعملهای فوق، بیشتر سوختگیهای جزئی بهبود پیدا میکنند.
استانداردهای EMS برای مراقبتهای قبل از بیمارستان
- کودکان و بزرگسالان (و آتشنشانان مجروح) را به طور ایمن از محیط آتشسوزی خارج کنید.
- هرگونه لباس، تجهیزات محافظتی شخصی یا لوازم فلزی را که همچنان باعث ایجاد گرما یا سوختگی میشوند را جدا کنید.
- هرگونه پروتز، حلقه، گردنبند یا سایر آیتمهایی که ممکن است منقبض شوند را جدا کنید.
روند سوختن را متوقف کنید:
سوختگی را با آب خنک (نه سرد) که حداقل ۵ دقیقه جریان دارد خنک کنید. از خنک کردن بیش از حد بیمار اجتناب کنید. یک نشانهی واضح از سرد شدنِ بیش از حد بیمار این است که قربانی شروع به لرزیدن میکند. وقتی این اتفاق میافتد روند خنکسازی را متوقف کنید. هرگز از یخ برای خنک کردن محل سوختگی استفاده نکنید زیرا این امر منجر به جراحت بیشتر و آسیب پوستی به بیمار میشود. بیشتر بیمارانی که دچار سوختگی شدهاند در حین حادثه و بعد از آن هوشیار هستند و باید اطمینان حاصل کنید که تحت مراقبتهای بهینه قرار دارند.
- درمان اضافی باید با پروتکلهای محلی، منطقهای یا ایالتی مطابقت داشته باشد. نمیتوان تمام استانداردهای مراقبتی یا پروتکلهای ایالتی / محلی / شهری / روستایی را اجرا کرد. این بخش باید بحثهایی را در میان رهبران به راه بیندازد تا یک پروتکل استاندارد مراقبتی قبل از انتقال به بیمارستان را بنویسند، تصویب کنند و اجرا نمایند، به طوری که در هنگام پاسخ به نیازهای بیماران سوختگی، از جمله آتشنشانانِ مجروح، برنامههایی برای کاهش زمان و افزایش بقاء بیماران و کارکنان در شرایط سوختگی اضطراری در نظر گرفته شود.
چه زمانی باید بیمار را به مرکز سوختگی منتقل کنید؟
- سوختگیهایی با ضخامت جزئی که بیش از ۱۰٪ سطح بدن را سوزانده باشند (TBSA).
- سوختگیهایی که صورت، دستها، پاها، دستگاه تناسلی، میاندوراه (فاصلهی میان مقعد و آلت تناسلی) یا مفاصل اصلی را درگیر کردهاند.
- سوختگیهای درجه سه در هر گروه سنی.
- سوختگیهای ناشی از برقگرفتگی، از جمله صاعقه.
- سوختگیهای شیمیایی.
- آسیب ناشی از استنشاق.
- آسیب سوختگی در بیماران مبتلا به اختلالات پزشکی قبلی که میتواند مدیریت را پیچیده کند، روند بهبودی را طولانی کند یا منجر به مرگ و میر شود.
- هر بیماری با سوختگی و ترومای همزمان (مانند شکستگی) که در آن آسیب سوختگی بیشترین خطر ابتلا به مرگ یا شیوع بیماری را دارد. در چنین مواردی، اگر تروما خطر فوریِ بیشتری را ایجاد کند، ممکن است بیمار قبل از انتقال به واحد سوختگی ابتدا در یک مرکز تروما به وضعیت ثبات برسد. قضاوت پزشک در چنین شرایطی ضروری است و باید با برنامه کنترل پزشکی منطقهای و پروتکلهای تریاژ هماهنگ باشد.
- کودکان سوخته در بیمارستانهایی بدون پرسنل واجد شرایط و تجهیزات لازم برای مراقبت از اطفال.
- آسیب سوختگی در بیمارانی که به مداخلات اجتماعی، عاطفی یا توانبخشی ویژهای نیاز دارند.
- آتشنشانانی که دچار جراحات سوختگی شدهاند.
برخی از مراکز سوختگی فقط بیماران را از طریق ارجاع پذیرش میکنند، از این رو مدیران آتشنشانی، مدیران دولتی و رهبران وابسته باید بدانند که مراکز درمانی سوختگی در حوزههای کاری آنها، در اطراف یا در نزدیکی آنها کدامند تا مراقبتهای مناسبی برای مجروحین ارائه شود.
مقصد حمل و نقل باید بر اساس تواناییهای بیمارستان، دسترسی به موقع و نیاز به تثبیت وضعیت بیمار قبل از انتقال به یک مرکز دیگر انتخاب شود.
معیارهای ارجاع و انتقال بیمار برای درمان سوختگی
در ابتدا ممکن است بیماری که دچار سوختگی شده مجبور شود از طریق آمبولانس اورژانس به مراقبت دسترسی پیدا کند. در حالت ایدهآل، این بخش اورژانس باید یک مرکز ترومای درجه یک یا دو باشد. با این حال، ممکن است به دلیل ناحیه جغرافیایی، دسترسی به این امکانات محدود باشد و بیمار ممکن است به تثبیت فوری وضعیت و مراقبتهای قبل از بیمارستان نیاز داشته باشد. اما اگر سوختگی شدید باشد باید بیمار از طریق آمبولانس هوایی به بیمارستان منتقل شود.
روش های حمل و نقل به مرکز درمانی به چند طریق انجام می شود؟
- در حالی که کمکهای اولیه را به قربانی (قربانیان) ارائه میدهید، همیشه با اورژانس تماس بگیرید تا ترتیب حمل و نقل به نزدیکترین بیمارستان را بدهید. در حالی که آمبولانسهای هوایی بسیار نادر هستند، اما حمل و نقل زمینی کارآمد با سیستمهای اساسی پشتیبانی از زندگی ضروری است.
- اگر مرکز سوانح سوختگی در فاصله ۱۵ دقیقهای تا محل حادثه واقع شده باشد، قربانی باید مستقیماً به این مرکز منتقل شود اگر در شهری هستید که آمبولانس در اختیار نیست با تماس با مرکز آمبولانس خصوصی ، نسبت به کرایه آمبولانس بین شهری اقدام کنید.
- با این حال، اگر مرکز سوانح سوختگی در مجاورت وجود نداشته باشد، باید قربانی را به نزدیکترین بیمارستان منتقل کرد، جایی که ارزیابی رسمی درصد سوختگیها، آسیبهای ناشی از آن و احیاء آنها انجام میشود. این ارزیابی ممکن است شامل خط داخل وریدی برای تجویز مایعات، کاتتریزاسیون مثانه ادرار، قرار دادن لوله نازوگاستریک، انتقال اکسیژن توسط ماسک، لولهگذاری داخل تراشه و غیره، طبق شرایط بیمار باشد. سوختگیهای اطراف اندامها، انگشتان، قفسه سینه، شکم و گردن باید به دقت ارزیابی شود. برای جلوگیری از خطرات گردش خون و / یا تنفس، ممکن است بیمار به اسکاروتومی حین احیاء نیاز داشته باشند.
- حمل و نقل ثانویه به مرکز سوختگی باید به شکلی کمتر عجولانه انجام شود و بیمار با وضعیتِ تثبیت شده باید همراه با یک پزشک / پرستار واجد شرایط به مرکز منتقل شود.
- مایعات و اکسیژن داخل وریدی باید حتی در حین حمل تجویز شود. قبل از انتقال باید از بی دردی کافیِ بیمار اطمینان حاصل شود. در حین حمل مایعات IV کافی، داروهای اورژانسی، سیلندر اکسیژن، کیسه آمبول، پتو و … باید موجود باشد.
- به مرکز سوختگی اطلاع دهید: قبل از شروع عملیات، بهتر است تعداد تلفات، وضعیت آنها و زمان تقریبی رسیدن را به مرکز سوانح سوختگی اطلاع دهید.
- گزارش مایعات و سایر داروهای تجویز شده باید در حین انتقال بیمار، به پرسنل پزشکی همراه تحویل داده شود.
- وحشت نکنید و با بیاحتیاطی به مقصد بیمارستان رانندگی نکنید.
راه های درمان انواع سوختگی:
دستورالعملهای کمکهای اولیه برای سوختگیهای شیمیایی:
- برای جلوگیری از تماس با ماده شیمیایی، امدادگر باید از دستکش محافظ، ماسک، محافظ چشم و غیره استفاده کند. امدادگر نباید خودش قربانیِ آلودگی شود.
- لباسها / زیورآلات / ساعت / کمربند / جوراب / کفش آغشته و آلوده به مواد شیمیایی، باید فوراً و کاملاً برداشته شوند زیرا آبپاشیِ خارجی بیاثر است.
- آبپاشی کامل مناطق آسیب دیده با مقدار زیادی آب به میزان قابلتوجهی از اندازه و شدت آسیب میکاهد. آبپاشی باید با آب لولهکشی / دوش بر روی منطقه آسیب دیده برای خنثیسازی و دفع مواد شیمیایی مضر انجام شود. در صورت سوختگی اسیدی باید ۲ ساعت و در صورت سوختن قلیایی حداقل ۱۲ ساعت ادامه یابد.
- در سوختگیهای شیمیایی ناشی از فلزات سنگین مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم نباید از آب به عنوان کمکهای اولیه استفاده شود. این سوختگیهای شیمیایی در اثر برخورد با آب به شدت واکنش نشان میدهند و باعث تولید هیدروکسید سوزاننده میشوند که در تولید آن گرمای زیادی آزاد میشود و در نتیجه منجر به ترکیبی از سوختگی گرمایی و شیمیایی میشود. درمان فوری در این موارد شامل جدا کردن ذرات سدیم یا پتاسیم از روی پوست و سپس هدایت یک جت فشار آب برای برداشتن مابقی مواد است. احتراق ذرات رخ خواهد داد، اما اگر جریان به اندازه کافی زیاد باشد، گرما توسط آب پخش میشود. مالیدن روغن بر روی ذرات باقیمانده اگرچه مانع احتراق میشود، اما نمیتواند آسیب به بافت را متوقف کند زیرا ذرات فلزی باقی مانده با آبِ بافت بدن واکنش میدهند.
- در جستجوی پادزهرهای خاص نباید وقت تلف شود.
- سرعت در آبپاشی نیز مهم است زیرا حلالهای آلی خاصی به سرعت از طریق پوست یا استنشاق در جریان خون جذب میشوند و باعث سمیت سیستماتیک میشوند.
- آبپاشی باید حتی در حین انتقال به بیمارستان ادامه یابد.
- هرگز اسید را بر روی باز یا باز را بر روی اسید اعمال نکنید زیرا میتواند باعث ایجاد گرمازدگی در واکنش گرمازا و در نتیجه آسیب بیشتر شود.
- در صورت امکان، میتوان از کاغذ تورنسل برای تأیید حذف کامل اسید یا قلیا استفاده کرد.
- مواد شیمیایی سوزاننده که به طور تصادفی بلعیده شدهاند نباید با استفراغ درمان شوند. در عوض، بیمار باید شیر بنوشد تا به عنوان یک بافر عمل کند.
- قربانیان تلفات جمعی در اثر تماس با مواد خطرناک (Hazmat) باید از منطقه خطر فوری خارج شده و سپس روند ضدعفونی و آلودگیزدایی انجام شود. به دلیل گسترش احتمالی آلودگی به سایر بیماران، آلودگیزدایی نباید در بیمارستان انجام شود. تمام مناطقی که برای آلودگیزدایی قربانیان استفاده میشوند، باید پس از استفاده ضدعفونی شوند.
سوختگی ناشی از برقگرفتگی (الکتریکی)
سوختگیهای ناشی از برقگرفتگی (الکتریکی) به دلیل تماس با سیمهای برقِ جریاندار یا صاعقه رخ میدهند. این آسیبها جزء سوختگیهای اساسی طبقهبندی میشوند و باید قربانی را به یک مرکز مراقبت از سوختگی منتقل کرد. انقباضات کزازی در عضله مانع از این میشوند که قربانی خودش را از منبعِ برقگرفتگی آزاد کند. انقباضات شدید گروه عضلانی فلکسور در بالاتنه، تماس با برق را حفظ میکنند و ممکن است باعث آسیب عضلانی، دررفتگی مفصل و شکستگی شوند.
ممکن است در زیر پوست سالم و نسوخته، آسیب گسترده به بافتهای عمیق (عضلات، رگهای خونی، اعصاب و غیره) وجود داشته باشد. پوست خشک مقاومت بیشتری را ایجاد میکند، بنابراین جریان برق به بافتهای عمیقتر نفوذ نمیکند، اما میزان سوختگی پوستی بیشتر خواهد بود. در مقابل، از آنجا که پوست مرطوب مقاومت کمی دارد، آسیب سوختگی حرارتی کمتر روی پوست ظاهر میشود، اما جریان برق به بافتهای عمیقتری نفوذ میکند.
آسیبهای حرارتی نیز ممکن است به دلیل اشتعال لباس پس از تماس با برق وجود داشته باشند. در اثر زمین خوردن، ممکن است شکستگی استخوانهای بلند و ستون فقرات نیز رخ دهد. آسیستول در اثر سوختگی ناشی از تماس با برق ولتاژ بالا رخ میدهد. آریتمی قلبی و تغییرات ECG معمولاً در چند ساعت اول پس از آسیب مشاهده میشوند (در حدود یک سوم از بیماران وجود دارد). اندامهای درگیر باید از نظر درد، رنگ پریدگی، پارستزی، فلج و نداشتن نبض کنترل شوند که این علائم نشان دهندهی توسعه سندرم کمپارتمان است.